Het is 1967. Het is het jaar van de ‘flower power’ en wereldhits als ‘All you need is love’ van The Beatles en ‘A whiter shade of pale’ van Procol Harum. Ik zit in de derde klas van de HBS en ben 15 jaar.
Als je les krijgt aan de oostzijde van het gebouw kun je het in aanbouw zijnde provinciehuis elke dag wat hoger zien worden. Het is het pronkstuk van architect Maaskant, een betonnen kolos, die wordt opgetrokken met een verschuifbare bekisting. Het is in 1971 af, maar wordt bij de opening meteen verguisd als voorbeeld van ‘bestuurlijke hoogmoed’. Want inmiddels is de tijdgeest totaal gekanteld. Het is de tijd van de provo’s, het witte fietsenplan, ‘de lachende kerk’ van cabaretier Fons Jansen, en het prille begin van democratisering alom.
Op het Sint-Janslyceum is van die kanteling nog weinig te merken. Al zien we hier en daar al wél een Puch of Tomos met een hoog stuur en een berijder met lange haren. Maar díe jongens moeten op maandagmorgen nog wel op rapport komen bij rector Pacilly. En als je het bij Esser, de conrector van de HBS, te bont hebt gemaakt kun je letterlijk nog een flinke trap onder je kont krijgen. Daar moest je nog krom voor gaan staan óók. Maar eerlijk is eerlijk, hij deed het voor óns! Toen we in 1969 (5 HBS-A) allemaal geslaagd bleken te zijn en hij dit de klas kwam vertellen, stond hij met tranen in zijn ogen naar onze vreugde te kijken.
Tussen het Sint-Janslyceum en het provinciehuis staat in 1967 nog geen enkel gebouw. We benutten het braakliggende terrein in de korte en lange pauze om sjekkies te roken: Drum, Samson, Winner, doorgaans ‘met rode Rizzla vloeitjes’. Vaak van iemand anders, eigenlijk bijna altijd, want zakgeld, tsja…. De begane grond van de school heeft nog een ‘souterrain’ waar je je fiets kunt zetten. Vooral eersteklassers lopen daar in rondjes hun lunch op te eten. Nou ja, niet alles, want een van de conciërges haalt na de pauze al het weggegooide brood uit de afvalbakken, om dat op de hoek tegenover het woonhuis van ‘hoofdconciërge’ Spal aan de meeuwen te voeren. Deze staan of hangen hem reeds met honderden op te wachten, zo gewend als ze zijn aan dit dagelijkse ritueel van overvloedig witbrood. Het tafereel is een mooie afleiding bij het begin van de les Frans - tweede verdieping op de hoek van het gebouw - bij die wat ondoorgrondelijke en minzame juffrouw Verhees.
Voor wie geen lunch bij zich heeft, of gewoon lekkere trek: aan diezelfde oostzijde van de school staat tijdens de grote pauze regelmatig een mobiel bakkertje. Zijn puddingbroodjes zijn het meest in trek. Hij trotseert de gaatjes die in de drukte rond het karretje door onverlaten met een sigaret in zijn nylon overhemd worden gebrand. Hij draait immers een redelijke omzet. Totdat op initiatief van moderator Van Sambeek (bijgenaamd ‘De Zwikbil’) de school recht tegenover de standplaats van de bakker een eigen winkeltje opent. De winst van dit winkeltje komt ten goede aan ‘De Missie’. De bakker demonstreert hiertegen met het spandoek: ‘Al is de missie nog zó in nood, de bakker verdient ook graag zijn brood’. Hij haalt er de krant mee.
De scheiding der seksen wordt nog streng gehandhaafd. Het Marialyceum, de Middelbare Meisjes School (o.l.v. rectrix Driessen, bijgenaamd ‘De Taart’), is tot 1973 nog in het westelijke deel van het gebouw gevestigd. De jongens van het Sint-Jans mogen daar geen voet zetten, het beperkt aantal meisjes van de HBS natuurlijk wel. Seksuele voorlichting is er ook. Verzorgd door een geestelijke, dat dan weer wel. Het is Pater Duijf, die op de vraag of onanie een zonde is, toch wat uit zijn evenwicht wordt gebracht.
Leraar boekhouden en handelsrekenen Van de Muijsenberg - hoog gezeten aan zijn lessenaar, ogen die in twee richtingen kijken, en altijd aan de Caballero - waagt zich met zijn rekenhoofd regelmatig buiten zijn vakgebied. Hij doet een voorspelling waaraan ik nog regelmatig terugdenk: uiteindelijk komt China als sterkste land uit de bus want de Chinezen zijn uiteindelijk getalsmatig in de meerderheid.
Mijn allereerste les (wiskunde) op het Sint-Jans krijg ik in 1964 van een in mijn ogen al erg oude man. (Ik heb het even nagekeken, hij is van 1901). Het is mijnheer Van Beek. In december 1948 is hij de commandant van het Korps Speciale Troepen die Soekarno arresteert in het kader van de ‘Tweede Politionele Actie’ in Indonesië. In de laatste les voor de Kerst staat er een grote opgerolde kaart in de hoek van zijn lokaal. Dan weet je al: hij gaat er over vertellen. Spannend! Maar de schoolleiding heeft het hem verboden, het mag niet meer. Verschillende ouders blijken bezwaar tegen deze les te hebben gemaakt. Daar kun je je in de tijdgeest van anno 2023 wel iets bij voorstellen. Maar neen, dat is het niet. Die ouders hebben vrij gevraagd, om met het gezin een dagje eerder naar wintersport te kunnen vertrekken. En de school staat onvoldoende sterk als docenten van de laatste les voor de vakantie een pretles maken.
Over kanteling van tijdgeest gesproken. In vergelijking met de grote transities en uitdagingen van deze tijd - oorlog in Europa, vluchtelingen, klimaatverandering, dreiging van pandemie/zoönose - zijn de jaren zestig achteraf een baken van rust en onschuld. Zelfs de Koude Oorlog draagt bij aan die overzichtelijkheid. Het Sint-Jans is in de jaren zestig een beschut bastion waar geen grote gebeurtenissen doorheen komen. Buiten de zesdaagse oorlog die Israël begint, kan ik me er maar één herinneren. Het is in 1967, een gebeurtenis waarvoor in elke klas de toeter gaat en iedereen metéén vrijaf krijgt: de geboorte van onze huidige koning.
De lichtheid van die brave jaren zestig jaren klonk in 1991 nog door toen het grootste deel van de examenklas uit 1969 in het TV programma Klasgenoten onder leiding van Koos Postema herenigd werd rondom onze jaargenoot en zangeres Sandra Reemer (in 2017 helaas al overleden).
Hans Kessens, examenjaar 1969 (HBS-A)
@Nieuwsbrief 1, maart 2023