De oudere lezers van onze nieuwsbrief zullen hem niet kennen: Ton Wagenaars, van 1 september 1998 tot 1 november 2011 als leraar Nederlands verbonden aan de afdeling mavo. Ton had jarenlang ervaring als leerkracht van groep acht. Mede vanwege die expertise was hij een versterking voor het mavoteam. Zijn talent als schrijver van sappige anekdotes over wat er zoal in de klas gebeurde en zijn enthousiasme en inzet voor het Sint Janskruit, de toenmalige schoolkrant, waren voor ons aanleiding om hem te vragen een bijdrage te leveren aan deze nieuwsbrief. Veel leesplezier!
"Ik durf het bijna niet te vragen....."
Meteen maar even melden: “Ik mis het onderwijs nog elke dag.” Dit is niet gelogen, maar de heuse werkelijkheid. Niet dat ik weer iedere dag een uur of vijf in mijn hok zou willen staan met daarin zo’n dertig parelpubers, maar een paar uur per week en dan in de middag: men mag me boeken.
Inmiddels 73 jaar en volop in de rui. Mijn haar ligt op alfabetische volgorde en volgens mijn vrouw loop ik soms zo krom als een vraagteken. Conditioneel is het een drama en waar ik eerder met luide stem verkondigde dat het mij niet zou gebeuren is nu wel degelijk gaande. Gehoor is prima en visueel heb ik ook nog juist geen blindengeleidehond nodig. Maar dan het geheugen; omdat ik waarschijnlijk best veel wist en heel veel mensen kende, kan ik ook heel veel vergeten. En dat gebeurt en wordt erger.
Terugkijkend naar mijn heerlijke tijd op het Sint-Janslyceum vraag ik me bijna wekelijks hardop af hoe ik al dat werk eens heb kunnen verzetten. Ik vraag het echt hardop want ik praat voortaan ook in mezelf. Wel zo makkelijk, want er is geen mens die me tegenspreekt en ik heb dus altijd gelijk.
Ik weet niet of de lotgenoten van weleer hetzelfde hebben als ik, maar heel vaak droom ik van het onderwijs. Heel vaak dool ik weer door de lange gangen, heel vaak ontmoet ik dan voormalige leerlingen of collega’s en in mijn droom zeul ik ook weer met een schoudertas waarin de leerboeken zijn opgeslagen en waar de stapeltjes overhoringen altijd wat plaats opeisen.
Juffrouw Mieke
In mijn dromen ben ik ook altijd verdwaald en op zoek naar lokalen. Durf daarbij geen mens te vragen naar de route want dat zou uiteraard een geweldig verlies aan aanzien betekenen. Verbaasd ben ik inmiddels over het teloor gaan van contacten met voormalige collega’s. Dat ligt niet aan hen, maar misschien juist aan mij. Blijkbaar biedt de grote vrijheid van de laatste jaren genoeg afleiding. Toch nog wel enkele goede relaties. Misschien door dezelfde interesses of hobby’s. Ook via de mail nog wel eens een “briefwisseling” en uiteraard appen we wat af. Veelal is de toestand in de wereld een dankbaar onderwerp van gesprek, maar het blijkt dat alle commotie binnen het onderwijs ons nog steeds boeit en ons met hilariteit of afschuw doet reageren.
Mijn twee kinderen zitten inmiddels ook allebei al meer dan tien jaar in het onderwijs en via hen hoor ik de complete waanzin die er inmiddels heerst in basisonderwijs en voortgezet onderwijs. Wat er allemaal niet genoteerd moet worden en wat een eisenpakket wordt opgelegd om alles toch maar vast te leggen. Puur een kwestie van wantrouwen waardoor menigeen zal vertrekken. En terecht.
Een paar keer waren ook mijn meiden voornemens om ermee te kappen, maar toch blijft de omgang met jeugd en het doorgeven van kennis hen doen besluiten om te blijven. Voor mij is het wel duidelijk waarom zo weinig jeugdige mensen nog kiezen voor het beroep dat het leukste van de wereld had moeten zijn. Maar zolang ( bijna alle vrouwelijke) leerkrachten in het basisonderwijs zich laten tutoyeren en men aangesproken wordt met juffrouw Mieke of juf Els kan je waardering wel vergeten. Niet zeggen dat het een band schept en dat je dan heerlijk in de groep functioneert, want dat kan ook met “meneer” of “mevrouw”. Ik weet niet meer wie zich op het Sint-Jans liet tutoyeren, maar ik niet en ik ken er tientallen die dat ook zeker niet hebben getolereerd.
Nog steeds gaan ze bij ons tijdens reizen altijd een kijkje nemen op een regionale school. Even sfeer proeven en genieten van de plaatselijke gebruiken in bijvoorbeeld de deftige high schools in Australië, de swingende scholen in de townships van Zuid-Afrika of de jolig strenge schooltjes in Vlaanderen. En dat dan vergelijken met mijn school in Den Bosch. En verdomd, wat was het er gezellig en hectisch. En wat een kleurrijke roedel die daar les gaf. En…. al snel realiseerde ik me dat er bij al die secties toch wel een heleboel kennis en vaardigheden te vinden waren. Tezamen zouden we iedere quiz ongetwijfeld gewonnen hebben. En even onder ons: op mijn studeerkamer (een kamer die steeds vaker leeg blijft) bewaarde ik alle schoolkranten, jaarboeken en andere geschreven verhalen. Glimlachend maar ook luid gierend laatst nog een stapel doorgelezen. Moet U ook eens doen. Heerlijke voorwoordjes van de rector en ook aardige vertellingen over het Artistiek Festival, de Laatste Schooldag, de Open Dag, schoolreizen en andere excursies. De leukste leraren, de vervelendste lessen, Dagen van Respect en de klassenfoto’s. Altijd genoten van het feit dat ik het een en ander mocht becommentariëren en dat ik ook mijn eigen copy kwijt kon waarbij ik de roede het liefst niet spaarde. Leuke, amusante en getalenteerde schrijvers ontmoet en gestuit op werkelijk bevoorrechte illustratoren en karikaturaal tekenaars. Mij ook altijd blijven verbazen over de rapportvergaderingen. Het schema van samenkomen en de hoeveelheid van lijsten met punten en de schier eindeloze rijen met namen van leerlingen.
Respect gehad voor leerkrachten die zeven uur achter elkaar constant voor hun klassen stonden en me gruwelijk kwaad gemaakt over collega’s die die VMBO’ers alleen maar lastig en dom vonden. Gezonde spanning gehad bij de eerste jaren waar op de eerste schooldag een algehele zitting plaatsvond in de aula met allerlei vaak aansprekende en soms shockerende mededelingen. In stilte wel eens gejankt bij onverwachte of verwachte overlijdensberichten en ook wel eens echt tranen gelaten bij onheilspellende berichten over gezondheid of familiaire ellende. En bijna iedereen kreeg wel een keer een bos bloemen. Nooit een takje groen mogen ontvangen. Dus zelf maar eens een bloemetje gekocht.
Maar meestentijds toch gul gegierd van het lachen bij gebeurtenissen met de jeugd, waarbij je jong bleef maar je soms ook wel oud ging voelen. Heel veel connecties overgehouden aan die jaren. Oud-leerlingen die je nog steeds benaderen: “Meneer ik durf het bijna niet te vragen, maar U bent toch meneer Wagenaars van het Sint- Janslyceum?” Of ik hun naam nog ken en “weet U wat toen zei….?” “U had lokaal 2.21 en kon vreselijk kankeren op ons handschrift.” En af en toe wordt er ook nog eens een fotootje getoond. Niet geheel opvallend is het gegeven dat leerlingen vaak dezelfde collega’s herinneren en feilloos hun sterkste kanten kunnen opsommen. Het is ook een lering om te constateren dat ze sommige leerkrachten volledig zijn vergeten. Dat lijkt me een ramp, Als leraar vergeten worden door je pupillen…
“Zwakke school … “
Nu ik toch weer even “de microfoon in handen heb” snel de kans waarnemen om enkele euvele zaken nog eens aan te roeren. Zoals de dag dat de kranten gewag maakten van het “feit” dat mijn Sint-Jans eensklaps een “zwakke school” zou zijn. Die dag ben ik meerdere keren gebeld en diverse mailtjes daalden neer op mijn (muis) mat. Godsakker, wat was ik woest. De onverlaten die werkelijk geen idee hadden wat er op mijn school gebeurde, brachten in een enkel rapportje de hele in jaren opgebouwde goede naam in diskrediet. Enkele oud-leerlingen waren in tranen, het was het gesprek van de dag en ergens ervoer ik ook het leedvermaak bij enkelen die op een andere school zaten of er les gaven. Het heeft ons Sint-Jans heel veel leerlingen gekost en volledig onterecht en bagatelliseer in hemelsnaam niet de impact dat dit soort bliksembezoeken van een stelletje machtswellustelingen teweeg kan brengen. Ja, zeker bij hardwerkende en gemotiveerde vakleerkrachten. Een aanklacht indienen zou het beste zijn.
En nu we er toch zijn met kritiek: U herkent het misschien niet, maar ik kijk steeds meer naar overlijdensberichten in de krant. Toonaangevend daarbij is de datum van geboorte. Boven 1949 is dat dus te vroeg. Geboren voor 1939 kan het heengaan gebillijkt worden. Wat me steekt is toch steeds dat het hoogwaardigheidsbekleders zijn: directeuren, professoren, creatieve grootheden, TV-persoonlijkheden etc. die een berichtje in de kranten waard blijken te zijn. Zowel de landelijke als de regionale. Nagenoeg nooit is het een leerkracht die even met een berichtje wordt gehonoreerd of herdacht. Dat is in het onderwijs uiteraard een kwestie van geld. Het budget zal het wel niet toestaan. Voor velen is die ene leraar echter toch bepalend geweest voor de rest van zijn leven. Misschien een idee om dat toch eens aan te kaarten bij de hedendaagse opperhoofden. Een rector of directeur hoeft niet mee te doen aan de prikactie want voor hen zal er ongetwijfeld een advertentie aanzitten maar met meer dan tien jaar diensttijd en een behaald pensioen mag ook een bevlogen docente wel een miniem “prentje” krijgen in een grotere regionale krant. Desnoods betalen we met z’n allen mee of wordt er een stichting opgericht. “Zand erover” kan een titel zijn. Maar natuurlijk zal het wel weer allemaal te duur zijn, want in het onderwijs blijft het altijd troostprijzen uitdelen: bij een groot feest een bitterbal, een gewoon feestje een blokje kaas (met vlaggetje) pinda’s of zoute stengels. Dan houd je rekening met een naamloos afscheid en hoor je van het overlijden van een gewaardeerde collega via de contactpersoon van de groep gepensioneerden van het Sint-Jans. Eigenlijk een schande.
En ten slotte nog even galballen over andere onvolkomenheden. Ik heb werkelijk alle geschriften, bladen, folders en boekjes van mijn school bewaard. Het was destijds immers een belangrijke mededeling of gebeurtenis. Eén boek heb ik niet meer. En de meeste van de vroegere collega’s en hedendaagse leerkrachten ook niet. Het is het jubileumboek van het honderdjarig bestaan van de “academie”. Een keurig in full-color uitgegeven boek, rijk geïllustreerd en met lezenswaardige teksten. Er is mij verteld dat de destijds zittende docenten het boek konden kopen….De voormalige leerlingen die destijds de reünie bezochten ook. Dan houd je na de distributie dus dozen vol over. Waar ze nu liggen, geen idee. 1)
Die laatste drie puntjes moest ik even kwijt. Maar het weegt niet op tegen de ontelbare heerlijke herinneringen aan die sterke school waaraan zo vele leerlingen verrukkelijke herinneringen hebben. Ze vertellen het me bijna wekelijks want ze komen nog steeds langs en regelmatig valt er nog een ouderwets kartonnen kaartje in mijn brievenbus met daarin een fraaie geboortekaart of aankondiging van een aanstaand huwelijk. En heel af en toe is het mijn beurt om te informeren naar dat geweldige verleden. Als ik luister naar een voordracht en de persoon achter de microfoon me bekend voorkomt. Of als ik een paraderende moeder achter een kinderwagen zie en ik haar herken. Dan aarzel ik ook wel eens om ten slotte te zwichten en een gesprekje te starten: “Ik durf het bijna niet te vragen, maar …”
Ton Wagenaars
1) De stichting heeft navraag gedaan. Het jubileumboek Sint-Janslyceum 1918-2018 is nog steeds verkrijgbaar via de administratie van de school (administratie@sjl.nl) voor € 25,= incl. bezorgkosten.
@Nieuwsbrief 2, juni 2022